Zarflar (Belirteç) Konu Anlatımı – Zarf Çeşitleri ve Örnekleri
Zarf Nedir?
Eylemleri, eylemsileri, sıfatları ve kendi türünden sözcükleri çeşitli yönlerden belirten sözcüklerdir.
— Bize söylediğiniz adresi kolay bulduk.
— Gece başlayan yağmur sele neden oldu.
— Çok uzak bir yerde iş bulmuş.
— Bu işte nedense biraz ağır davranıyor.
Birinci cümlede, kolay sözcüğü bulmak eylemini durum yönüyle; ikincide, gece sözcüğü başlayan eylemsisini zaman yönüyle; üçüncüde çok sözcüğü uzak sıfatını miktar yönüyle; dördüncüde biraz sözcüğü ağır zarfını derece yönüyle belirttiğinden belirteç görevinde kullanılmıştır. Buna göre, belirteçler beşe ayrılır:
- Durum (Hal) Belirteci
- Zaman Belirteci
- Yer-Yön Belirteci
- Azlık-Çokluk (Miktar) Belirteci
- Soru Belirteci
Zarf Çeşitleri ve Örnekleri
1) Durum (Hal) Belirteci
Eylemleri ve eylemsileri durum yönünden belirten sözcüklerdir. Eylemlere ve eylemsilere sorulan nasıl sorusunun cevabıdır.
— Cankurtaran, sol şeritte hızla gidiyordu.
— Onunla uzun uzun konuşmaya karar verdim.
Birinci cümlede, hızla sözcüğü, gitmek eyleminin; ikinci cümlede, uzun uzun sözcüğü, konuşma eylemsisinin nasıl yapıldığını belirttiğinden durum belirtecidir.
Aşağıdaki cümlelerde renkli yazılmış sözcükler veya sözcük grupları durum belirtecidir.
— Çocuklar bize karşı çekingen davranıyor.
— Eskiden bu merdivenleri koşarak çıkardım.
— Hepimiz heyecanla, uçaktan inenleri bekliyoruz.
Kesinlik, olasılık anlamı olan sözcükler de belirteç görevindedir.
— Verdiğim kitabı mutlaka okumalısın.
— Belki bugünkü sınav ertelenir.
Sözcük Türleri Konu Anlatımı – Ders Notları için Tıklayınız
2) Zaman Belirteci
Eylemleri ve eylemsileri zaman yönünden belirten sözcüklerdir. Eylemlere ve eylemsilere sorulan ne zaman sorusunun cevabıdır.
— Hepinizle yarın benim büroda görüşeceğim.
Bu cümlede yarın sözcüğü görüşmek eyleminin ne zaman yapıldığını belirttiğinden, zaman belirtecidir.
Aşağıdaki cümlelerde renkli sözcükler veya söz öbekleri zaman belirtecidir.
— İşe yetişmek için sabah yola çıkmalıyım.
— Nasıl bir araba alacağıma hala bir karar veremedim.
— Onunla dün telefonla görüşmüştüm.
— Birazdan, arkadaşlarla buluşacağımız yerde olurum.
— Bizim işlerimi haziranda açılır.
— Bütün köylüler yazın mutlaka yaylaya çıkar.
— Hafta sonları akrabalarımızı ziyaret ederiz.
Örnek Soru
A) Sonbaharda bu dağlardaki ağaçlar çırılçıplak kalır.
B) Şimdi işim var, onlarla sonra ilgilenirim.
C) Onun şiirlerinde akşam, ayrı bir yere sahiptir.
D) O, ilk şiirlerini gençliğinde kaleme almış.
E) Bundan böyle işyerimizde sigara içilmeyecek.
Çözüm:
A seçeneğinde “sonbaharda” sözcüğü, B’de “şimdi” ve “sonra” sözcükleri, D’de “gençliğinde” sözcüğü, E’de “bundan böyle” sözü cümledeki eylemlerin yapılış zamanlarını belirttiği için zaman belirteci görevindedir. C seçeneğinde, eylemin zamanını bildirmediği, ad olarak kullanıldığı görülmektedir. Cevap C
3) Yer-Yön Belirteci
Eylemleri ve eylemsileri yer ve yön ilgisiyle tamamlayan sözcüklerdir, sayıca sınırlıdır. Eyleme, eylemsiye sorulan ve ek almadan Nereye? sorusunun cevabı olan aşağıdaki sözcüklerdir.
aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri, öte, beri
— Hazırlanıp dışarıya çıktı; sonra aceleyle içeri girdi.
Bu cümlede içeri sözcüğü girmek eyleminin hangi yöne doğru yapıldığını ek almadan belirttiğinden, yer-yön belirtecidir. Fakat dışarıya sözcüğü ek aldığı için belirteç değil, ad görevindedir.
Aşağıdaki cümlelerde renkli sözcükler, yer-yön belirtecidir.
— Hasta arkadaşınızı görmek isterseniz yukarı çıkın.
— Biraz hava almak için dışarı çıkacağımı söyledim.
— Başkasına yer açmak için biraz beri gelin.
— Öndekiler bir adım ileri gitsin.
— Aşağı gelirseniz mektubunuzu verebiliriz.
4) Azlık-Çokluk (Miktar) Belirteci
Eylemleri, eylemsileri, sıfatları, adlaşmış sıfatları ve belirteçleri miktar yönüyle belirten sözcüklerdir. Azlık-çokluk belirtecini bulmak için ilgili sözcüğe ne kadar sorusu sorulur.
Sıkça kullanılan miktar belirteçleri şunlardır:
az, çok, fazla, pek, azıcık, biraz, oldukça, epeyce, daha, en…
Aşağıdaki cümlelerde renkli yazılan azlık-çokluk belirteçlerinin; eylemleri, eylemsileri, sıfatları, adlaşmış sıfatları ve belirteçleri nasıl derecelendirip belirttiklerini görelim:
— Küçük çocuk, annesi gidince çok ağladı.
— O, edebiyatımızda fazla tanınan bir sanatçı değildir.
— Kasabanıza oldukça sıcak bir gündem gelmişti.
— Arabanın motoru biraz gürültülü çalışıyor.
— Çok eskiler buranın bataklık olduğunu söylüyor.
Birinci cümlede çok sözcüğü ağladı eylemini; fazla sözcüğü, tanınan eylemsisini; üçüncü cümlede oldukça sözcüğü, sıcak sıfatını; dördüncü cümlede biraz sözcüğü, gürültülü belirtecini; beşinci cümlede çok sözcüğü, adlaşmış sıfat olan eskiler sözcüğünü belirtmiştir.
— Bence, bu şiirler daha güzeldi.
— Bu derste en önemli konuya işledik.
Sıfatlar Konu Anlatımı – Sıfat Çeşitleri ve Örnekleri
5) Soru Belirteci
Eylemleri soru yoluyla belirten sözcüklerdir.
nasıl, ne zaman, ne kadar, niçin (neden, niye, ne)…
Aşağıdaki cümlelerde renkli sözcükler, soru belirtecidir.
— Bu soğukta niçin bekledin?
— Bu soğukta buraya kadar nasıl geldiniz?
— Anlattığınız olay ne zaman gerçekleşmiş?
— Evden okula ne kadar yürüyorsun?
Bonus Soru ♥
A) Ben şimdi anneme ne diyeceğim?
B) Biraz önce burada oturan çocuklar ne tarafa gitti?
C) Gemideki yolcular denizde neye bakıyor?
D) Şu görevli müşterilere ne bağırıyor?
E) Çocuğun neden ağladığını öğrenebildin mi?
Zarflar konu anlatımı burada bitmiştir, sizin için bonus sorumuz var, cevaplarınızı yorumda bekliyoruz.
