Zamirler (Adıl) Konu Anlatımı – Zamir Çeşitleri ve Örnekleri

Zamir (Adıl) Nedir?

Çeşitli yönlerden adların yerine geçen sözcüklerdir.

— Almanya‘ya gitmeden orayla ilgili kitaplar okudum.
Bu cümlede, Almanya adını tekrar etmek kulağa hoş gelmez. Bu yüzden Almanya adının yerine adıl olan ora sözcüğü kullanılmıştır.

— Sınıfı boyamada öğretmene Ali yardım edecek.
— Burayı boyamada ona kim yardım edecek?
Bu cümleler incelenirse bura, o, kim sözcüklerinin sınıf, öğretmen, Ali adlarının yerine işaret, kişi, soru yönlerinden geçtiği, dolayısıyla adıl görevinde olduğu görülür.

Zamir Çeşitleri

Adıllar, adların yerine geçme özelliklerine göre altıya ayrılır:

• Kişi Adılı
• Dönüşlülük Adılı
• İşaret Adılı
• Belgisiz Adıl
• Soru Adılı
• İlgi Adılı

1. Kişi Adılı

İnsan adlarının yerine kullanılan adıllardır. Türkçedeki kişi adılları şunlardır:

Bu adıllar, cümlelerde çeşitli çekim ekleri alarak kullanılabilir.

— Eve onlarla gideceğimi sana söylemiştim.
— Bana sizden başka kimse yardım edemez.
Bu cümlelerde, onlar, sana, bana, sizden sözcükleri, insan adlarının yerine geçtiği için adıldır.

2. Dönüşlülük Adılı

Dönüşlülük adılı, kendi sözcüğüdür. Tek başına kullanılabildiği gibi, iyelik eki alarak da kullanılabilir.

Kendi – m
Kendi – n
Kendi – si
Kendi – miz
Kendi – niz
Kendi – leri

Dönüşlülük adılı, kişi adılının yerine kullanılabildiği gibi, kişi adıllarıyla birlikte, cümleye pekiştirme anlamı katacak şekilde de kullanılabilir.

— Arabayı artık kendim kullanıyorum.
— Arabayı artık ben kendim kullanıyorum.
Birinci cümlede kendim sözcüğü 1. tekil kişiyi (ben) belirtecek şekilde, kişi adılının yerine; ikinci cümlede kişi adılıyla (ben) birlikte, cümleye pekiştirme anlamı katacak şekilde kullanılmıştır.

Türkçe Konu Anlatımı – Ders Notları için Tıklayınız

3. İşaret Adılı

İşaret anlamı taşıyan ve adların yerine işaret yoluyla geçen sözcüklerdir.

bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, bura(sı), şura(ya), ora(da), öteki, beriki…

— Bana elindeki kalemi değil de ötekini ver.
Bu cümlede, öteki sözcüğü işaret yoluyla kalem adının yerine kullanıldığından, işaret adılıdır.

— Konya’dan şunu da senin için getirdim.
— Onları şu duvara asmayı düşünüyorum.
— Buranın havası bizim şehrinkinden çok temiz.
— Küçükken kardeşim orada yatardı.
Bu cümlelerde şunu, onları sözcükleri, işaret anlamı taşıyarak birer varlığı karşıladığı için; buranın, orada sözcükleri, işaret yoluyla bir yer, mekan adının yerine geçtiği için işaret adılıdır.

4. Belgisiz Adıl

Adların yerini kesin olmayacak biçimde tutan adıllardır.

biri, birisi, birçoğu, birkaçı, bazısı, başkası, herkes, hepsi, hiçbiri, kimse, hiç kimse, kimi, kimisi, çoğu, şey…

— Sen bu masadan kalk, yerine başkası otursun.
Bu cümlede, sen adılı, belli bir kişiyi karşılarken, başkası sözcüğü, karşıladığı kişi kesin olarak belirtilmediğinden, belgisiz adıldır.

— Öğrencilerin birkaçı derse geç kaldı.
Bu cümlede, birkaçı sözcüğü, sayıca belirsizlik anlamı taşıyıp karşıladığı öğrenciler kesin olarak belirtilmediğinden, belgisiz adıldır.

— Biri benim cep telefonumu almış.
— Arkadaşlarımın çoğu yazın köylerine gidiyor.
— Verdiğiniz adrese gittim; ama kimseyi bulamadım.
— Kitaplarımın hepsini bu kütüphaneye bağışladım.
— Düğüne çağırmak için herkesi aradım.
Bu cümlelerde, biri, çoğu, kimseyi, hepsini, herkesi sözcükleri, karşıladıkları kişiler veya varlıklar kesin olarak belirtilmediğinden, belgisi adıldır.

İsimler Konu Anlatımı – İsim Çeşitleri ve Örnekleri

5. Soru Adılı

Adların yerine soru yoluyla geçen sözcüklerdir. Soru adılının cevabı, bir ad ya da başka bir adıldır.

Kim (kime, kimi, kimde, kimden, kimler…)
Ne (neyi, neye, neler, nesi, neyin…)
Nere (nerede, nereden, neresi, nereyi…)
Hangisi (hanginiz, hangimiz, hangileri…)
Kaçı (kaçıncısı, kaçınız, kaçımız…)

— Annen sana ne almış?
— Annem bana kazak almış.
Birinci cümlede, ne sözcüğü, cümleye soru anlamı katmıştır ve ikinci cümlede bu sözcüğün yerine cevap olarak kazak adı gelmiştir.

Onlar yarın nereye gidecekmiş? (Ankara’ya)
Bunları kimden öğrendin? (öğretmenden)
Kitaplardan hangisini beğendin? (bunu)
Sen en çok neyden korkarsın? (köpekten)
Hanginiz yarışmaya katılacak? (ben)
Kaçınız bu kitabı bitirdi? (üçümüz)

6. İlgi Adılı

İlgi eki olan -ki bir adın yerine geçerse ilgi adılı olur.

— Bugün İstanbul’un nüfusu birçok ülkeninkinden bile fazladır.
— Benim notlarım kardeşiminkinden daha iyi olmasına rağmen babam ikimize de aynı hediyeyi aldı.
Birinci cümlede -ki, ekinin, nüfus adının yerine geçtiği, ikinci cümlede not adının yerine geçtiği anlaşılmaktadır.

İlgi zamiri mutlaka tamlayan ekinden (-ın, -in, -un, -ün, -im) sonra gelir.
Benimki, seninki, bizimki, sizinki…
Bizim ev okula sizinkinden daha uzak. (ev)
Öykülerimin dili şiirleriminkinden yalındır. (dil)
Bizimki yine maçta güzel oynadı. (oyuncu)