İsimler (Adlar) Konu Anlatımı – İsim Çeşitleri ve Örnekleri
İsim (Ad) Nedir?
Varlıkları ve kavramları karşılayan sözcüklerdir.
— Hasret dolu bir mektup yazdı.
Bu cümlede mektup sözcüğü bir varlığı, hasret sözcüğü bir kavram karşıladığı için addır.
Adları çeşitli yönlerden inceleyebiliriz:
A) Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar
1. Tür (Cins) Adı: Aynı türden varlıkları karşılayan sözcüklerdir.
şehir, ülke, dil, dağ, kitap, insan…
2. Özel Ad: Bir tür içinde sadece tek bir varlığı karşılayan sözcüklerdir.
İzmir, Brezilya, Rusça, Uludağ, Mai ve Siyah, Murat…
— “Çalıkuşu” meslek seçimimi etkileyen bir kitaptı.
Bu cümlede kitap sözcüğü, bir varlığı karşıladığı için tür adı; Çalıkuşu ise o varlıklar içinde tek olan, benzeri bulunmayan bir varlığı karşıladığı için özel addır.
Türkçe Konu Anlatımı – Ders Notları için Tıklayınız
UYARI “Güneş, ay, dünya” sözcükleri, terim anlamıyla kullanıldığında özel ad; diğer kullanımlarda ise tür adıdır.
– Ay, ışığını Güneş’ten alır.
Bu cümlede “Ay” ve “Güneş” sözcükleri terim olarak kullanıldığından özel addır.
– Ay, ufukta bütün güzelliğiyle duruyordu.
– Bütün gün, güneş altında çalıştık.
Bu cümlelerde “ay” ve “güneş” sözcükleri tür adıdır.
Bazı tür adları, özel ad olarak kullanılabilir.
– Gül, kokusuyla bahçeyi doldurmuştu. (tür adı)
– Gül, koşup babasına sevinçle sarıldı. (özel ad)
Örnek Soru
A) Yemek hazır, artık sofraya oturtabiliriz.
B) O bardaktaki artık suyu dökebilirsin.
C) Yemek artıklarını değerlendirmemiz gerekir.
D) Havalar ısındı, artık kar yağmaz.
E) Sus artık, biraz da beni dinle!
Çözüm:
Cümleler incelendiğinde “artık” sözcüğünün A seçeneğinde “oturmak”, D seçeneğinde “yağmak”, E seçeneğinde “susmak” eylemlerini zaman yönünden belirttiği, yani belirteç (zarf) olduğu görülüyor. B seçeneğinde “artık” sözcüğünün “su” adının niteliğini gösterdiği, yani sıfat olduğu görülüyor. C seçeneğinde ise, “artık” sözcüğü, yemeğin kalan kısmının adı olarak kullanılıyor.
Cevap C
B) Varlıkların Sayılarına Göre Adlar
1. Tekil Ad: Sayıca bir varlığı karşılayan (sayfa, çiçek, hüzün, ümit…) adlardır.
2. Çoğul Ad: Sayıca birden fazla varlığı karşılayan (sayfalar, çiçekler, hüzünler, ümitler…) adlardır.
3. Topluluk Adı: Çoğul eki almadan, birden fazla varlığın bir araya gelerek oluşturduğu grupları karşılayan adlara denir.
takım, komisyon, kurul, millet, ordu…
— Jüri, gönderilen şiirleri değerlendirip birinciliği bu öğrenciye verdi.
Bu cümlede jüri sözcüğü, seçme yapmak için bir araya getirilen insanlardan oluşan grubu karşıladığı için, topluluk adıdır.
Edatlar Konu Anlatımı – Edat Çeşitleri ve Örnekleri
C) Varlıkların Maddelerine Göre Adlar
1. Somut Ad: Beş duyudan en az birisiyle hissedebilen varlıkları karşılayan sözcüklerdir.
tahta, el, güneş, ışık, ses, hava, koku…
2. Soyut Ad: Beş duyuyla hissedemediğimiz kavramları karşılayan sözcüklerdir.
sevgi, akıl, mantık, cesaret, hüzün…
UYARI Somut anlamlı bir sözcük, anlam genişlemesi yoluyla soyut anlam kazanabilir.
Evim perdesini değiştirmek istiyordu.
Olayların üstündeki perde kısa sürede kalktı.
Birinci cümledeki “perde” sözcüğünün somut anlamlı bir ad olduğunu görüyoruz. İkinci cümledeki “perde” sözcüğü, anlam genişlemesine uğrayarak “doğruyu görmeye engel olan şey“i karşıladığı için soyut anlamlı bir addır.
Bonus Soru ♥
A) Öğrencilerin yaptığı birbirinden güzel resimler okulun girişinde sergileniyor.
B) Bazı sınıf arkadaşlarımı ailemle tanıştırmak için evimize davet ettim.
C) Bu ünlü yazara kitap imzalatmak için fuara gideceğim.
D) Köylerde şimdi insanlar tarlada harıl harıl çalışıyordur.
E) Çoban, sürüyü bütün yaz dağda otlatmış.
Cevaplarınızı yorumda bekliyoruz.
